یزدفردا "اعمالی که انسان انجام می­دهد علاوه بر آن که تعیین کننده­ی جایگاه او در عالم آخرت است، در زندگی دنیوی فرزندان و نسل او هم تأثیر گذار خواهد بود. اگر این اعمال، اعمالی صالح باشد، طبعا نسل او هم از برکات دنیوی این عمل برخوردار خواهند شد و اگر این اعمال، اعمالی ناصحیح باشند، نسل او در زندگی دنیوی، دچار زحمت و مشقت خواهند شد.

امام صادق (علیه­السلام) از پدران خود نقل کرده است که پیامبر اکرم (صلی­الله­علیه­و­آله) فرمود: وقتی بنده­ای از بندگان صالح خداوند از دنیا می­رود، خداوند جانشین او در میان خانواده و فرزندانش خواهد شد و جای او را پر خواهد کرد، هر چند که خانواده­ی او، زشت کردار و گنه­کار باشند.[1]

شعاع بازتاب اعمال آدمی، آن قدر زیاد است که ممکن است به یک یا دو نسل هم بسنده نکند و نسل­های دور او را نیز فرا گیرد.

امام صادق (علیه­السلام) فرمود: خداوند تا هزار سال، فرزندانی را که از نسل مؤمن هستند، حفظ می­کند.[2]

نمونه­ی عینی این روایت داستان حضرت خضر با حضرت موسی (علیه­السلام) بود. وقتی این دو بزرگوار در ادامه­ی سفر خود، گرسنه و تشنه به روستایی رسیدند و از مردم آن روستا تقاضای آب و غذایی کردند، مردم از پذیرایی این دو ولی خدا استنکاف ورزیدند و آنها به ناچار در کنار دیواری به استراحت پرداختند. ناگهان حضرت خضر رو به موسای کلیم کرده و گفت: «خوب است این دیوار را تعمیر کنیم»! بعد هر دو مشغول تعمیر دیوار شدند. بعدها حضرت خضر در باب حکمت این کار فرمود: «این دیوار متعلق به دو کودک یتیم بود که پدر آنها گنجی در آن پنهان کرده بود. اگر این دیوار را به حال خود رها می­کردیم، به زودی خراب می­شد و دیگران با مشاهده­ی گنج، اموال این دو کودک را غارت می­کردند. به همین دلیل آن را تعمیر کردیم تا وقتی خودشان به سن رشد رسیدند، و برای تعمیر دیوار اقدام کردند آن ثروت به خودشان برسد». حضرت خضر در ادامه فرمود: «علت این خدمتی که به آن دو کودک کردیم آن بود که پدر آنها مرد صالحی بود». اما صادق (علیه­السلام) فرمود: منظور از پدر آنها، یکی از اجدادشان بود که هفتصد سال قبل زندگی می­کرد.[3]

در بیانی دیگر امام صادق (علیه­السلام) برای توجه دادن به آثار و تبعات اعمال مثبت و منفی می­فرماید: زمانی که حضرت خضر آن دیوار را تعمیر کرد، خداوند متعال به حضرت موسی (علیه­السلام) چنین وحی کرد: من با فرزندان با توجه رفتار پدرانشان رفتار می­کنم. اگر رفتار والدین خوب باشد، با فرزندان آنها هم همانند رفتار پدرشان رفتار خواهم کرد و اگر رفتار والدین ظالمانه و زشت باشد، با فرزندانشان هم همانگونه رفتار خواهم کرد. (بعد فرمود:) زنا نکنید که اگر چنین کردید، همسرانتان نیز زنا خواهند کرد. (در ادامه قاعده­ای به این صورت مطرح می­فرماید:) به هر صورتی که رفتار کنید با شما هم آنگونه رفتار خواهد شد.[4]

ذکر نمونه: روزی مردی که معلوم بود خیلی عصبی و دست پاچه است، تماس گرفت و سؤالاهایی در همین باب می­پرسید. وقتی از حقیقت کار جویا شدم گفت: حقیقت این است که من با زنی زنا می­کردم. چند وقت پیش همسرم نزدم آمد و گفت می­خواهم حقیقتی را به تو بگویم چون خیلی عذاب وجدان دارم. به او گفتم اشکالی ندارد بگو! همسرم گفت: «مدتی است که یکی از مردهای فامیل با من زنا می­کند و من هم به خاطر آبرویم جرأت مقاومت نداشتم»! موضوع زنا فقط به عنوان مثال بیان شده است اگر کسی به نامحرم نگاه کند، به ناموسش نگاه خواهند کرد. اگر کسی به دیگر تعدی کند به خودش یا به جگرگوشه­هایش تعدی خواهند کرد و ...

همچنین امام صادق (علیه­السلام) فرمود: کسی که به یتیمی ظلم کند، خداوند کسی را بر او مسلط می­کند که به او یا به فرزندان و یا به فرزندان فرزندانش ظلم کند.

راوی می­گوید: اگر پدر ظلم می­کند، چرا فرزند جزای ظلم پدر را بدهد!

امام صادق (علیه­السلام) فرمود: خداوند در قرآن می­فرماید: «و باید بترسند (از مکافات عمل خود) کسانى که اگر کودکان ناتوان از خود باقى مى‏گذارند بر آنان بیم دارند، پس باید از خدا بترسند و (در حق ایتام مردم) سخن به اصلاح و درستى گویند.[5]».[6]

تذکر:

1. یکی از حکمتهای این کار، جنبه­ی باز دارندگی آن است. یعنی خداوند به همه هشدار می­دهد که مبادا به قدرت و تمکن خود غره شوید و به دیگری ظلم کنید! چرا که حتما جزای ظلم خود را در همین دنیا خواهید دید یا شما و یا جگرگوشه­های شما. پس دست از ظلم و سرکشی بکشید.

2. عقابی که در این آیات و روایات مطرح است، عقاب اخروی نیست، بلکه منظور سختی شرایط زندگی دنیوی است. پس خداوند متعال به خاطر گناه والدین هیچ کس را مؤاخذه نخواهد کرد. منتهی سنت خداوند بر این امر است که در تعیین نوع زندگی دنیوی افراد (که کاری با آخرت ندارد) اعمال و رفتار والدین را هم دخیل بداند.

3. آیت الله جوادی آملی می­فرمایند: (نقل به مضمون) چنین فرزندی که به خاطر ظلم پدر خود، مورد ظلم و تعدی قرار می­گیرد، اگر خود مُنظلم و ستم پذیر نباشد و خودش با اعمال و رفتارش موجبات این ظلم را فراهم نکرده باشد، نزد خداوند متعال، مأجور است، اما اگر خود او موجب آن باشد، مأجور نیست. بنابراین، صلاح و فساد افراد، موجب تکریم و توهین به فرزندان و اعقاب آنها خواهد بود. از این رو گفته­اند: «یکرم الرجل فی ولده».[7]

4. حفظ ناموس اهمیت ویژه­ای برای غیرتمندان دارد. به همین دلیل اگر مردی امانتدار ناموس دیگران باشد، خداوند متعال که خود بهترین شاکر است[8]، ناموسش را از تعدّی دیگران حفظ خواهد کرد. در مقابل اگر کسی به ناموس دیگران خیانت کند و به آنها با نگاه غریزی بنگرد و یا این که خدای ناکرده قدم را فراتر نهد. خداوند ناموس او را مجبور به زنا و امثال آن نخواهد کرد، بلکه آن عصمتی که مخصوص ناموس امانتداران است، از ناموس او برمی­دارد. حال اگر ناموس او خودش اهل عفت و مراقبت نباشد، با اختیار خود مبتلا به گناه خواهد شد و اگر اهل عفّت و تقوی باشد، همچون گذشته ایمان خود را حفظ خواهد کرد و مبتلا به زنا و امثال آن نخواهد شد. همچنین این خانم در مقابل این امتحان، نزد خداوند متعال مأجور هم خواهد بود.

5. این بحث پرسشهای زیادی را به دنبال خواهد داشت و خواننده باید با دقت مضاعفی پیرامون حواشی آن بنگرد، تا ضمن دریافت پیام اخلاقی آن، دچار توهم جبر و رفتار خلاف عدالت در سنّت حکیمانه­ی الهی نشود. جهت تحقیق بیشتر پیرامون این بحث می­توانید به کتاب شریف ادب فنای مقربان، ج2 ص245و 246 مراجعه فرمایید.

[1] ـ نور الثقلین ج3 ص290 ح191 [2] ـ نور الثقلین ج3 ص289 ح187 [3] ـ نور الثقلین ج3 ص289 ح187 [4] ـ نور الثقلین ص287 ح177 [5] . سوره­ی نساء، آیه­ی 9. [6] ـ نور الثقلین ج1 ص447 ح75. [7]. ادب فنای مقربان، ج2 ص247 [8] . «یا خیرَ شاکرٍ و مشکور». مفاتیح الجنان، دعای جوشن کبیر.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا